VNG: overheid loopt achter bij digitalisering

De samenleving en het bedrijfsleven lijken sneller mee te gaan met de digitalisering dan de overheid. De mogelijkheden zijn eindeloos op de digitale snelweg, maar vangrails en bewegwijzering ontbreken, stelt de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) in aanloop naar een bijeenkomst van de vaste Kamercommissie Digitale Zaken. Een minister van Digitale Zaken kan een grote rol spelen in het uitvoeren en coördineren van de brede digitale agenda voor Nederland. Nu bepalen technologie-bedrijven nog te veel de richting die digitalisering opgaat.

VNG liet de nieuwe Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken eerder al in een position paper weten wat voor gemeenten prioriteit heeft op het gebied van digitalisering en de rol van de overheid hierbij. Daarbij waren er vier focuspunten: houd de mens centraal; investeer in de digitale basis; benut kansen van digitalisering; maak digitalisering politiek. Op 28 september 2021 is het Rondetafelgesprek voor de Kamercommissie Digitale Zaken. Voor het gesprek zijn twee wethouders en een gedeputeerde uitgenodigd.

Hieronder staat meer in detail wat de VNG bij elk van de vier oproepen verwacht van de Rijksoverheid:

Houd de mens centraal

Bestaande grondrechten staan onder druk door digitalisering en worden soms nog onvoldoende beschermd bij de inzet van nieuwe technologieën. Het is zaak dat overheden de maatschappelijke impact van digitale technologieën aan de voorkant kennen en maatschappelijk verantwoord innoveren. Daarbij is digitale inclusie belangrijk; iedereen moet volwaardig mee kunnen doen in de samenleving en bij de overheid.

Niet voor niets spreekt de Europese Unie over een 'human-centric aanpak', waarbij de belangen en rechten van inwoners voorop worden gezet. Het is zaak om hier als gezamenlijke overheden vroegtijdig op aan te sluiten, zodat waarborgen op dit niveau worden afgesproken en iedere gemeente uit kan gaan van dezelfde standaard.

Investeer in de digitale basis

Inwoners moeten uit kunnen gaan van een betrouwbare overheid die veilig met hun gegevens omgaat en robuuste dienstverlening heeft. Het is daarom essentieel dat er geïnvesteerd wordt in de basis van de digitale infrastructuur. De Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) en de basisregistraties hebben onderhoud nodig. Gemeenten hebben een eigenstandige en sterke positie bij de digitale veiligheid in hun gemeente. Het staat ook hoog op de politieke agenda, maar de centrale aansturing vanuit de rijksoverheid mist nog. Terwijl het bij uitstek (gemeente)grensoverschrijdend is, waardoor een centrale aanpak en agenda noodzakelijk is.

Benut kansen van digitalisering

Technologische toepassingen helpen om beleid beter uit te kunnen voeren en de inzet van kunstmatige intelligentie kan helpen om vroegtijdig uitdagingen in de samenleving aan te pakken. Veel wethouders en burgemeesters worstelen met het aanpakken van ondermijning of het bevorderen van de leefbaarheid in een wijk. Met behulp van data kunnen zij doelgericht en efficiënt problemen signaleren en hiertegen optreden. Gemeenten willen met medeoverheden richting geven aan de toepassing van slimme technieken of het bij elkaar brengen van data op een verantwoorde manier.

Maak digitalisering politiek

Gemeenten werken met kennisagenda’s en visies zodat gemeenteraden hun controlerende taak ook op dit vlak kunnen uitvoeren, maar de Tweede Kamer is onmiskenbaar aan zet om de randen van het politieke debat over digitalisering te verkennen. Als overheid moeten we het maatschappelijk verkeer in de informatiesamenleving gaan reguleren, waar dat nu impliciet of door de markt gebeurt.

De digitale transitie verdient dezelfde prioriteit die Europa eraan geeft. Eén minister voor Digitale Zaken volgens het voorbeeld van de Europese Unie kan een grote rol spelen in het uitvoeren en coördineren van de brede digitale agenda voor Nederland. Dan kunnen gemeenten een sterke partner zijn in het vormgeven van de relatie tussen overheid en de informatiesamenleving en tussen inwoners onderling.