Minister Dekker: Analytics en AI kan meer inzicht geven in gerechtelijke vonnissen

Het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) en analytics kan helpen meer inzicht te verkrijgen in eventuele verschillen tussen gerechtelijke vonnissen. Dit inzicht en het voor een bredere doelgroep beschikbaar maken van dit inzicht kan voordelen opleveren. Dit stelt minister Sander Dekker (foto) van Rechtsbescherming in een reactie op Kamervragen van D66-Kamerlid Maarten Groothuizen.

"Het analyseren van uitspraken is van alle tijden. Professionele procespartijen, zoals advocaten en officieren van justitie, delen van oudsher intern informatie die betrekking heeft op de wijze waarop rechters recht spreken. De inzet van nieuwe technologie maakt het mogelijk dergelijke informatie op veel grotere schaal te ontsluiten, in hogere mate van detail te bestuderen, op veel efficiëntere wijze te analyseren en overzichtelijker ter beschikking te stellen. Die ontwikkeling speelt in de Verenigde Staten, maar ook in verschillende andere landen", meldt de minister. Meer inzicht bieden in eventuele verschillen tussen vonnissen kan dan ook voordelen stellen, stelt de minister. Wel is het van belang hierbij ervoor te waken dat vergaande profilering van rechters niet leidt tot misplaatste negatieve aandacht voor de persoon van de rechter.

Tot 3% van de uitspraken staat online

Het percentage gerechtelijke uitspraken in Nederland dat online wordt gepubliceerd ligt tussen de 2 en 3%. Het percentage stijgt ligt. "In het kader van het prijsakkoord 2020–2022 heb ik met de Raad voor de rechtspraak afgesproken dat dit percentage in de komende drie jaar stijgt naar 5%", schrijft minister Dekker. De voornaamste reden om niet alle gerechtelijke uitspraken online te publiceren is de noodzaak deze uitspraken te anonimiseren. De capaciteit ontbreekt om dit bij alle uitspraken te doen.

Wel wil de minister onderzoeken of en zo ja hoe op grotere schaal gerechtelijke uitspraken geanalyseerd kunnen worden. Minister Dekker: "Ik denk daarbij aan doeleinden ten behoeve van de Rechtspraak zelf, zoals het analyseren van uitspraken ten behoeve van het verhogen van inzicht in eventuele verschillen in motivering. Verder zie ik onder meer potentieel meerwaarde in de analyse van gerechtelijke uitspraken ten behoeve van anderen dan professionele procespartijen. Denk bijvoorbeeld aan het geval waarin een burger zou kunnen raadplegen welke gerechtelijke uitspraken zijn gedaan in situaties die vergelijkbaar zijn met zijn situatie. De Raad voor de rechtspraak heeft oog voor dergelijke mogelijkheden en ontwikkelt momenteel een Visie op Data. Daarin onderzoekt hij ook het spanningsveld tussen de openbaarheid van de Rechtspraak en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Ik blijf hierover graag met de Raad in overleg."

Praktijkvoorbeelden

Naast de ontslagrechtdatabank Lexalyse noemt minister Dekker een aantal andere voorbeelden van AI-toepassingen op gerechtelijke uitspraken in Nederland. "Zo wordt bij de Rechtbank Oost-Brabant een promotieonderzoek uitgevoerd onder de naam Kunstmatige Intelligentie Kennissysteem voor de Rechtspraak. Dit project ziet op het analyseren van ingevoerde data (processtukken), het zoeken op vergelijkbare Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wahv) zaken en het inzichtelijk maken van de tien meest vergelijkbare WAHV-zaken", schrijft de minister.

Ook wijst Dekker op een experiment van het OM om met kunstmatige intelligentie jurisprudentie te analyseren om een officier voor te bereiden op een zaak of zitting. "Ik moedig dergelijke experimenten aan", aldus minister Dekker. Voor de toepassing van AI op gerechtelijke uitspraken in Nederland bestaat geen specifiek wettelijk kader.