De veranderende verstandhouding tussen mens en computer
De manier waarop mensen omgaan met computers verandert enorm, en dit gaat in belangrijke mate bepalen hoe we in de toekomst ons werk doen.
In Stanley Kubricks film '2001: A Space Odyssey' uit 1968 werd al een toekomst voorspeld waarin een alomtegenwoordige machine genaamd HAL de rol van collega en bemanningslid kon overnemen. HAL kon spraak herkennen, natuurlijke taal verwerken, emotioneel gedrag interpreteren en geautomatiseerd redeneren (naast nog vele andere dingen).
Nu zal dit voorlopig geen realiteit worden, maar het is wel de richting die de interactie tussen mens en computer opgaat, waarmee de mogelijkheid ontstaat dat er zich een vorm van gelijkwaardigheid vormt tussen mens en machine. Nu al vinden velen van ons het heel gewoon om met een machine te praten, via eenvoudige spraakopdrachten aan Siri of Alexa. De markt voor digitale assistenten groeit sterk en het aantal spraakgestuurde hulpjes zal naar verwachting snel stijgen; van 3,25 miljard in 2019 naar zo'n 8 miljard in 2023. Daarmee ontstaat een generatie werknemers die is opgegroeid met smartphones en spraakassistenten, en die verwacht dat ze de computer kunnen vragen een paar eenvoudige klusjes voor ze op te knappen.
Van gereedschap naar gezelschap
In de tijd van de eerste computers moest de mens die machine draaiende houden door hem te voeden met data in de vorm van bijvoorbeeld ponskaarten. Tegenwoordig is de computer een veredelde gereedschapskist, die we gebruiken via een tweedimensionale interface (het scherm) ter ondersteuning van onze werkzaamheden. Maar de verhouding tussen mens en machine is aan het verschuiven. De computer begint een alom aanwezige vorm van intelligentie te worden, waarmee interactie mogelijk is via allerlei digitale platformen en systemen en die ons helpt met het sneller en efficiënter uitvoeren van taken.
We hebben nog maar een glimp opgevangen van hoe kunstmatige intelligentie de interactie tussen mens en machine gaat beïnvloeden. Slimme speakers zoals Amazon Echo, Apple HomePod en Google Home zijn niet meer beperkt tot het uitvoeren van simpele spraakopdrachten; ze kunnen al diverse applicaties en interacties in en om het huis regelen. Het zal nog enige tijd duren voordat spraaktechnologieën en kunstmatige intelligentie alledaagse onderdelen zijn geworden van ons werk, maar de verschuiving en de impact daarvan zijn al zichtbaar aan de horizon. De computer verandert van een hersenloos stuk gereedschap in een collega of persoonlijke assistent.
Een relatie gebaseerd op samenwerking en vertrouwen
Ook de emotionele band tussen mens en computer wordt anders. Een goede samenwerking kan immers leiden tot een daadwerkelijke vertrouwensrelatie, waarin de computer met zijn specifieke 'blik' op de wereld de mens helpt succesvol te zijn op andere gebieden. Op de werkplek van de toekomst zal de computer van ons leren en uiteindelijk de terugkerende, saaie klussen overnemen. Dat geeft ons meer tijd voor productieverhogende cognitieve activiteiten. Er kunnen ook situaties ontstaan waarin de spraakassistent het 'beter weet' en aanbevelingen en suggesties doet, of inzicht toont in de werkwijze van zijn menselijke collega door advies te geven over het prioriteren van werk en de nuttige tijdsbesteding gedurende de werkdag. En ons niet laat vergeten dat we af en toe even pauze moeten nemen. Uiteindelijk kan dit leiden tot complexere scenario's waarin de computer het opvolgen van dergelijke aanbevelingen afdwingt.
Het werk van de toekomst
Degenen die bekend zijn met 'A Space Odyssey' weten dat HAL uiteindelijk de controle volledig overneemt. De computer zet de belangen van de missie op de eerste plaats, vóór die van de menselijke bemanningsleden. Dit scenario, van een computer die de dominante rol overneemt in de onderlinge verstandhouding, is een bekende zorg. Onze wereld is echter gericht op menselijke cognitie, en kunstmatige intelligentie wordt nog altijd door mensen geprogrammeerd. Daardoor kan die zich alleen ontwikkelen op een door ons bepaald tempo. HAL kreeg het voor het zeggen doordat een mens hem daarvoor had geprogrammeerd.
In de toekomst kunnen we een nauwere band tussen mens en computer verwachten, die onze manier van werken ingrijpend zal veranderen – op een positieve manier. Tijdens ons Synergy evenement werden al een aantal vroege concepten gedemonstreerd, die een voorproefje gaven van hoe Citrix de toekomst van werk gaat vormgeven. Het belangrijkste is dat we dankzij de overgang van computer interfaces naar 'menselijke' interfaces op een natuurlijkere en 'menselijkere' manier zullen gaan communiceren en samenwerken met computers. Daarom onderzoeken we interactievormen die intuïtief, slim en vooral heel nuttig zijn, zodat de werkplek min of meer hetzelfde blijft, maar toch heel anders wordt.
Door: James Bulpin (foto), Senior Director, Technology, Citrix
