PBL, Rijkswaterstaat, RVO, Kadaster en CBS zetten in op uniforme data voor energietransitie

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Rijkswaterstaat, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), het Kadaster en het CBS slaan de handen ineen om de juiste data beschikbaar te stellen voor de transitie naar duurzame energie in Nederland.

Nederland is bezig met de overstap van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Het gaat om een gigantische operatie die veel geld kost. Om het proces in goede banen te leiden is data nodig. Otto Swertz van het CBS, licht toe: "Neem alleen al alle woningen die op een andere manier verwarmd moeten gaan worden. Hoe pak je dat aan? Want waar haal je de warmte vandaan? Hoe zorg je dat de straten niet continu openliggen? Gemeenten hebben veel informatie nodig, tot op gedetailleerd regionaal niveau, om daar samen met andere partijen plannen voor te maken."

Uniforme data

Een dergelijk project vereist centrale regie, iets waarvan het gebruik van uniforme data onderdeel is. Swertz: "Het gaat dan om gegevens als: waar liggen de gas- en elektriciteitsnetten, wat is hun capaciteit, welke bronnen van restwarmte worden nog niet gebruikt, hoe worden de huizen in de wijken nu verwarmd en hoeveel energie gebruiken die huishoudens? Gegevens over ruimte, milieu en natuur dus. Geen van de vijf overheidsorganisaties met een publieke taak op dit gebied kan dit alleen, daarvoor is de informatiebehoefte te complex. Daarom hebben de ministeries van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ons gevraagd om de krachten te bundelen."

De partijen zijn vorig jaar gestart met het in aart brengen van de leemtes in de informatievoorziening over energie. De resultaten zijn gebundeld in het VIVET-rapport (Verbetering Informatievoorziening Energietransitie). Gert Nijsink van Rijkswaterstaat: ‘In het VIVET-rapport staat welke data ontbreken, waar zaken gestandaardiseerd kunnen worden en hoe we de data het beste bij de gebruiker krijgen.’ De rol van Rijkswaterstaat in de samenwerking is vooral gericht op het contact met de gebruikers. Nijsink: "Wij spreken deze gebruikers, waaronder de Nederlandse gemeenten, al vaak voor onze Klimaatmonitor. Daarin brengen we al tien jaar veel gegevens bijeen die gemeenten nodig hebben voor hun beleid. Dat doen we in samenspraak. Zo nodig vragen we het CBS de benodigde gegevens te ontwikkelen en te leveren. De samenwerking die we nu starten is groter, want om hele wijken van het gas af te halen, is bredere en meer gedetailleerde informatie nodig dan waarover we nu beschikken. Ik verwacht dat de behoefte aan informatie nog exponentieel groeit als we verder in het proces van transitie zijn."

'We moeten dus alle zeilen bijzetten'

Jan Matthijsen, vanuit het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) betrokken bij de samenwerking: "Het PBL ondersteunt overheden bij de besluitvorming op het gebied van klimaat en energie. Door de energietransitie neemt die besluitvorming een enorme vlucht. Daarmee neemt de complexiteit van onze ramingen, bijvoorbeeld over de vermindering van CO2-uitstoot of de kosten van maatregelen, toe. We moeten dus alle zeilen bijzetten. Om onze adviesrol goed uit te kunnen voeren, moeten we een goed overzicht hebben van de huidige situatie en ook kunnen schakelen naar wat er voor de toekomst nodig is."

Het PBL monitort de regionale energiestrategie en biedt daarnaast ondersteunende modelberekeningen voor gemeentelijke plannen rond warmtevoorziening zonder aardgas. Matthijsen: "Een eerste zogeheten startanalyse voor de gemeentelijke warmteplannen verschijnt binnenkort. Daarin maken we voor alle buurten in Nederland meer dan 13 000 verschillende berekeningen. Dit dient als inspiratie voor gemeenten bij het duurzaam maken van al hun huizen en gebouwen." Ook worden data gebruikt voor rekenmodellen van het PBL. "Heel belangrijk, bijvoorbeeld als je plannen maakt voor windmolenparken." PBL levert ook advies over de hoogte van subsidies voor nieuwe technologieën en voor de klimaat- en energieverkenning die de organisatie ieder jaar met het CBS en RVO maakt.

Aanbod afstemmen op behoefte

Op basis van het VIVET-rapport zijn prioriteiten in kaart gebracht. De komende jaren brengen de partijen de warmte- en gasnetten in Nederland in kaart, en wordt gewerkt aan een overzicht van ongebruikte restwarmtestromen, een overzicht van de types verwarmingsvoorziening van woningen (gas, warmtenet, alleen elektrisch) en het gas- en elektragebruik van het onderwijs en de retail. Daarnaast wordt verkend of de noodzaak bestaat een register aan te leggen van energieproductieapparaten die in Nederland worden gebruikt, zoals zonnepanelen, houtkachels en warmtepompen. Rijkswaterstaat onderzoekt websites waarop data over klimaat en energie wordt gepresenteerd aan gebruikers. Nijsink: "We willen het aanbod daarin beter op de behoefte van gebruikers afstemmen en het informatielandschap minder versnipperd maken. Dat scheelt ook dubbel werk."

Het project is net van start gegaan. Swertz: "De grootste uitdaging op dit moment is om de gebruikers van de data goed bij onze acties te betrekken. We willen zorgen voor gegevens waar zij echt iets mee kunnen om Nederland duurzamer te maken. Maar er zijn in Nederland alleen al 355 gemeenten. Dat vraagt om goede afstemming. De samenwerking met de andere organisaties vind ik mooi. Je leert elkaar kennen. Iedere organisatie heeft zijn eigen cultuur en speciale expertise. Dat helpt je verder." Matthijsen wijst op de waarde van de samenwerking: "Die is cruciaal. We zijn net begonnen en hebben allemaal onze eigen belangen. Een goed resultaat vraagt om openheid en daar werken we aan. Het is belangrijk dat we ons allemaal realiseren dat we dit niet voor onszelf doen, maar voor iedereen die een rol speelt bij de energietransitie: voor onze organisaties, de ministeries, de gemeenten en uiteindelijk voor heel Nederland."