Techniek en de toekomst: banenscheppende robots

Het World Economic Forum is altijd goed voor interessante berichten. Afgelopen weken meldde het WEF dat in 2025 rond de 58 miljoen nieuwe banen zullen zijn ontstaan door de inzet van robottechniek. De eerste golf van industriële robots was in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Zij namen de zware en monotone industriearbeid over van fabriekswerkers bij gieterijen, bij zware assemblage taken, bij ongezonde verfspuitinrichtingen en bij onveilige productie-omgevingen. Hoewel die automatisering natuurlijk veel fabrieksbanen vernietigde, ontstond ook veel nieuw werk op het gebied van softwareontwikkeling, automatisering en de inrichting van geautomatiseerde fabrieken.

Hand in hand

Elke mechanisatie verving steeds minder gewaardeerd werk door hoger gewaardeerd werk. En dat schept natuurlijk uitdagingen om onze bevolking dat hoger gewaardeerde werk ook te kunnen laten uitvoeren. Toen in de jaren dertig de mechanisatie in de landbouw veel landarbeid overbodig maakte, zorgde de overheid ervoor dat boerenkinderen verplicht onderwijs kregen en op die manier in industrie en dienstverlening werk konden vinden. Ook nu weer staan we op zo’n kantelpunt wat betreft het ‘upgraden’ van onze bevolking: werken in een digitale samenleving heeft digitaal geschoolden nodig.

Automatisering en digitalisering maken steeds meer eenvoudige werkzaamheden overbodig. Denk aan de kassa’s in een winkel, eenvoudig en licht montagewerk, distributie van goederen en zelfs het ontvangen en rondleiden van hotelgasten. De robottechniek is zo ver gevorderd dat het nu onze consumentenwereld binnenkomt. Robots en mensen gaan ook steeds meer een samenwerking aan. Bij fabrieksrobots was het nog levensgevaarlijk om een mens nabij een robot toe te staan, maar voor lichtere en ongevaarlijke robots geldt dat natuurlijk niet meer. Bijna hand in hand kunnen mens en robot samen hun werkzaamheden uitvoeren.

Hierbij kunt u denken aan ondersteuning in ziekenhuizen en verzorgingshuizen van het verplegend personeel in het rondbrengen van goederen, maaltijden en apparatuur naar de plaats van bestemming. Vele magazijnen zijn al 100% geautomatiseerd en vervangen zware en geestdodende ophaal- en verpakkingswerkzaamheden. Stratenmakers gebruiken robots om het zware monotone werk van stenen plaatsen uit te voeren, maar wel onder leiding van een ervaren stratenmaker. Het WEF verwacht dat 75 miljoen banen zullen verdwijnen en dat 133 miljoen nieuwe banen zullen ontstaan: een enorme uitdaging ligt op ons te wachten.

Globale consequenties

Deze ontwikkeling heeft globale consequenties omdat eenvoudige en goedkope arbeid de afgelopen decennia juist is ge-outsourced naar lage lonen landen. Outsourcen en offshoren zorgt voor uitdagingen op het gebied van logistiek en verre afstanden, taal- en cultuuruitdagingen en kosten van transport. Als eenvoudige arbeid net zo goedkoop door een lokale robot kan worden gedaan, wat is dan nog de zin van offshoren? Net zoals met de eerdere productieautomatisering veel werk uit verre landen weer in de naaste omgeving werd uitgevoerd, geldt dat nu ook voor veel eenvoudig assemblage- en inpakwerk.

In die zin vernietigt de komende golf van robotisering werk in landen waar nu veel is ge-outsourced en schept het juist werk in de landen waar de consumptie plaatsvindt. Een Groningse ondernemer haalde laatst arbeid uit China terug naar Nederland en het werk wordt nu door robots uitgevoerd. Hij had wel drie nieuwe medewerkers nodig die het proces rond de robots inrichten, programmeren en beheren.

Ook in de informatiewereld?

Ook in de wereld van IT zien we dat we steeds meer werk kunnen automatiseren. Niet zo zeer met robots, maar met automatische workflows en slimme algoritmen. Ook het beheren van applicaties en data-omgevingen vraagt steeds minder menselijke arbeid. In India is dit verschijnsel al zichtbaar: veel uitbesteed beheerwerk wordt met automatische processen steeds meer direct bij de eindgebruiker uitgevoerd. En die processen kunnen met veel minder mensen op kleinere afstand prima worden bewaakt en onderhouden. In een blog van augustus vorig jaar getiteld ‘einde van outsourcing?’ besprak ik deze ontwikkeling al.

En in het artikel ‘de digitale loodgieter’ sprak ik over de uitdaging om ons beroepsonderwijs veel beter in te richten om met digitale gereedschappen en systemen om te kunnen gaan. Robots en systemen nemen het vervelende werk over, maar dat betekent niet dat het werk verdwijnt. Integendeel, we hebben steeds meer mensen nodig die bij deze geautomatiseerde en digitale processen ‘de menselijke factor’ blijven inbrengen. Dienstverlening door robots wordt kil als er geen menselijke inbreng meer is en robots doen niets als er onverwachte situaties ontstaan en er creatieve hulp nodig is. Techniek blijft feilbaar en vraagt op enige manier menselijk toezicht, ter plaatse of op afstand.

Techniek omarmen

Techniek heeft ons de afgelopen eeuwen een waanzinnige hoeveelheid welvaart en vooral welzijn bezorgd. Al eeuwen zijn beroepen verloren gegaan en nieuwe beroepen ontstaan. Dat zal niet stoppen en dat vraagt creativiteit bij onze opleiders en beleidsmakers. In een vergelijkbaar PwC rapport worden dezelfde conclusies getrokken. Niet alleen nemen robots fysieke werkzaamheden over, de groeiende kennis en kunde op het gebied van kunstmatige intelligentie maakt ze tevens veel ‘slimmer’ en ze kunnen zelfs beter samenwerken.

Dat betekent dat je, als je als mens met deze ‘intelligentere’ machines wilt samenwerken, geschoold moet zijn om dat te kunnen. Het rapport stelt ook dat de komende decennia veel meer werknemers nodig zullen zijn die STEM-geschoold zijn. Hierbij is STEM: Science, Technology, Engineering & Mathematics. Sommigen vullen dat nog aan met de noodzaak van Arts tot STEAM; creatief kunnen zijn zal immers een belangrijke voorwaarde zijn om goed in deze nieuwe wereld te kunnen leven en overleven.

Onderwijs

In ons onderwijs is techniek aan een heropleving bezig. Begrijpelijk, daar is nog steeds veel werk te vinden, terwijl de behoefte aan administratief werk en lager management sterk afneemt. En laten we nu juist op het gebied van STEM de afgelopen decennia een grote steek hebben laten vallen in ons onderwijs. Algemeen en administratief onderwijs werd hoger gewaardeerd dan beroepsonderwijs en we hebben een grote achterstand op dat gebied opgelopen ten opzichte van andere landen in de wereld.

Zoals columniste Marianne Zwagerman begin dit jaar al stelde in haar blog: de macht moet weer terug naar het ambacht. Iets in de praktijk daadwerkelijk kunnen wordt weer belangrijker. Onze maatschappij is voor meer dan tachtig procent van zijn functioneren afhankelijk van techniek. Techniek en zeker informatietechniek en IoT groeit de komende decennia steeds dieper in de haarvaten van onze maatschappij en economie. Dit heeft ook invloed op de garantie van ons welzijn. Zoals Zwagerman stelt: ‘de echte kennis zit steeds vaker bij de mensen die het uitvoeren dan bij de mensen die allerhande regeltjes bedenken’. Een waar woord…

Door: Hans Timmerman (foto), CTO Nederland, Dell EMC