‘IT-beslissingen hebben grote maatschappelijke impact’

Digitale ethiek is een onderwerp dat bij Gartner op de agenda is gezet door Frank Buytendijk. De maatschappelijke impact van technologie is een onderwerp dat ook dit jaar tijdens Gartner Symposium/ITXpo aan de orde komt. Want de beslissingen die CIO’s nemen hebben in toenemende mate gevolgen die verder reiken dan alleen hun eigen organisatie.

Frank Buytendijk, als VP & Gartner Fellow werkzaam vanuit de Verenigde Staten, houdt zich bij Gartner met verschillende onderwerpen bezig. In de eerste plaats is hij onderdeel van het data analytics-team, waar ondertussen 55 Gartner-mensen onderdeel van uitmaken. Zijn portefeuille daarin is Data analytics strategie.

Daarnaast kan hij als Gartner Fellow fundamenteel onderzoek doen, in zijn geval naar het onderwerp digitale ethiek. Dat onderwerp gaat steeds meer over de vraag wat digitalisering betekent voor de maatschappij en voor het leven. En sinds kort leidt hij ook het Maverick-programma binnen  Gartner, een research incubator waar minder conventionele onderwerpen aan bod komen in het onderzoek.

Technologiekeuzes

“Gartner Symposium/ITXpo is een doorlopend verhaal”, zegt Buytendijk. “Digitaal is zo’n fundamenteel onderwerp en er zit zoveel progressie in met zoveel verschillende invalshoeken dat het nu al voor het vijfde jaar het overkoepelende thema is. Het begon ooit met de verschillende technologische ontwikkelingen die bij elkaar kwamen in de Nexus of Forces. Daarna ging het over de invloed van digitalisering op de diverse branches, dus industry transformation. Vervolgens kwam de rol van de CIO daarin aan bod. Daarop volgde het businessmodel. Vorig jaar ging het vooral over het schalen daarvan. Die lijn zal zich dit jaar voortzetten.”

“Die trend zien we ook in mijn onderzoek naar de invloed van digitalisering op de maatschappij. Het gaat niet alleen meer om de vraag welke rol digitalisering speelt in ondernemingen, maar om de vraag welke maatschappelijke effecten de technologiekeuzes die we maken hebben. En in het verlengde daarvan de vraag hoe we daar als onderneming, of conglomeraat van ondernemingen, mee om moeten gaan. Dat is anders dan maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

Robotics

“De scope verbreedt voortdurend, van organisatie naar business naar maatschappij. Het gaat om zaken als big data en privacy, AI en werkgelegenheid, en bitcoin mining en het gebruik van elektriciteit, consumentenvertrouwen door gebruik van technologie. Dat zijn zaken die bij IT-afdelingen vandaan komen maar die wel invloed hebben op de maatschappij.”

Een van de onderwerpen die een rol speelt in de discussie over ethiek is robotics. “Dat is een indringende en transformatieve ontwikkeling. Er kan veel en er gebeurt al veel. Maar de discussie eromheen is aan beide kanten wat eenzijdig. Aan de ene kant staat het doemdenken dat robots het einde van de mensheid betekenen. Aan de andere kant staan de evangelisten die zeggen dat we door robotisering onze eigen menselijkheid terugvinden omdat computers het domme werk doen.”

Samenwerken met algoritmen

“Onze visie is dat het niet zozeer gaat om het verdwijnen van banen, dat gebeurt wel, maar per saldo zal er tot 2025 een positief effect zijn van tien miljoen banen dankzij AI. Het echte effect is echter job augmentation, dus de manier waarop mensen en machines elkaar aanvullen. Binnen de banen die er zijn zullen mensen en technologieën beter samenwerken, wat leidt tot meer klantwaarde. Dat is het subtiele verhaal: samenwerking tussen mens en algoritme.”

Impliciet heeft iedere CIO al met AI te maken, omdat het onderdeel uitmaakt van allerlei applicaties. “Expliciet zijn er nog weinig systemen zelf ingevoerd die gedreven worden door kunstmatige intelligentie. Dat is nog maar bij vier procent van de bedrijven het geval. Dat is vrij weinig.”

 Strategie

Tegelijkertijd is het wel zaak dat de CIO zich voorbereidt op  een mogelijke doorbraak. “Het kan over dertig jaar gebeuren, of morgenochtend. Dat is geen graduele verandering, maar een flip die van het ene op het andere moment in gang gezet kan worden. De trigger kan regelgeving zijn, of een economische ontwikkeling. Maar het heeft iets nodig waardoor het voor iedereen zichtbaar wordt. En daar moet ja als CIO klaar voor zijn. Dat vraagt om een optiegebaseerde strategie die je onmiddellijk kunt inzetten mocht dat nodig zijn. Daarin hoef je nog geen onherroepelijke keuzes te maken.”

Eveneens gericht op mogelijkheden die in de toekomst kunnen ontstaan is het Maverick-programma. “Iedere analist, jong en oud, kan één keer per jaar een voorstel inleveren waarin je met een onderwerp komt dat nog helemaal niet op de agenda staat, of waarin je een tegengestelde positie inneemt. Het is als het ware de afdeling tegendraadsheid. Daaruit wordt een selectie gemaakt, waaruit ongeveer twintig mensen tijd krijgen om tijd aan hun onderzoek te besteden. Digitale ethiek, mijn onderzoeksthema, is bijvoorbeeld uit dat programma gekomen.”

Toekomst

Input krijgt Gartner ook steeds vaker van buiten. “Een van de grote projecten uit de tweede helft van het jaar waar ik me mee bezig ga houden is Digitopia: hoe gaat de wereld er in 2030 uit zien? Ik vraag mensen vragen naar hun visie daarover. Het interessante daarin is dat het heel erg lijkt te gaan om ontwikkelingen op de lange termijn, maar wat we daarin eigenlijk doen is de huidige zorgen en de hoop voor vandaag. Als je daar direct naar vraagt krijg je geen antwoord, maar als jet het verpakt als een vraag naar toekomstvisie komen er heel mooie verhalen naar buiten. [Zie kader voor deelname aan het programma]

Hij sluit af met de opmerking dat er juist nu ruimte is voor visie op grote thema’s vanuit de CIO’s. “De visie op de ontwikkelingen in technologie en de impact daarvan werd altijd gedomineerd door Silicon Valley. Door alle ontwikkelingen van de afgelopen tijd, bijvoorbeeld rond Facebook, is Silicon Valley minder invloedrijk geworden. Het is in het kader van de digital business tijd dat de ‘grote mensen’, dus de bederijven die weten hoe het werkt, de leiding gaan nemen in deze discussie. Zij hebben ervaring met de praktische kant van technologie, en weten hoe je dat op een klantgerichte manier doet.”

Doe mee aan Digitopia

Niemand kan de toekomst voorspellen, maar we zijn er wel verantwoordelijk voor. De beslissingen die we vandaag nemen zullen de digitale maatschappij van de toekomst bepalen. Maar hoe willen we dat die digitale maatschappij eruit ziet, en hoe denken we dat hij eruit zal zien? Doe daarom  mee aan het project Digitopia, waarin we zullen kijken naar deze vragen, en beschrijf in 300 tot 500 woorden uw toekomstvisie. Ga voor deelname naar: Gtnr.it/digitopia