Redactie - 16 maart 2018

De wereld verbeteren én veel geld verdienen

De wereld verbeteren én veel geld verdienen image

Vraag trendwatcher Ruud Veltenaar over de technologische ontwikkelingen die hij ziet en hij is nauwelijks meer te stoppen. Tijdens een interview in zijn woonkamer vertelt hij met een mix van enthousiasme en waakzaamheid hoe hij naar de toekomst kijkt. Je krijgt van hem geen verzameling van buzzwoorden, maar een brede visie die vooral over ons maatschappelijk welzijn gaat. 

Veltenaar ziet dat er een grote transitie gaande is. “Ik spreek meestal over twee mantra’s. Het mantra van de wereld waar we vandaan komen is: ‘Business using people and technology to make more money’. Zo denken veel technologiebedrijven, inclusief heel Silicon Valley, nog steeds. Het mantra dat nu ontstaat is: ‘People using business and technology as a force for good’. Dat moet je niet verwarren met altruïsme en idealisme, je kunt er nog steeds veel geld mee verdienen, kijk naar Elon Musk. Maar de focus ligt veel meer op het creëren van waarde in plaats van op het verplaatsen of vernietigen van waarde. Het gaat om het inzetten van materiële en immateriële middelen om de wereld een beetje beter te maken.”

“De ene sector is daarin een stuk verder dan de andere”, is Veltenaar realistisch. “Een groot deel van de bedrijven is in zijn gedrag nog puur gefocust op overleven en niet op het ecologisch, financieel of sociaal van waarde zijn voor zoveel mogelijk mensen. De focus ligt vaak op het eerste kwartaal en niet op de volgende generatie. Er zijn te veel managers en te weinig echte leiders.”

Een zooitje
Die transitie is volgens Veltenaar meer dan noodzakelijk. “Want het is een zooitje. Maar… crisis is goed. Ik was blij met de verkiezing van Trump en met de Brexit, omdat dat bijdraagt aan nog meer crisis en dat is nodig om voor een échte kentering te zorgen. Als we op individueel niveau iets heftigs meemaken dat groter is dan wie we zijn, blijkt dat we ineens ons gedrag kunnen veranderen. Dat geldt ook voor de mensheid.”

Veltenaar spreekt over drie crises waarvoor een oplossing moet komen. “De eerste is ecologisch. De aarde warmt snel op en dat krijgen we niet onder controle, ook niet met behulp van technologie. De tweede crisis is sociaaleconomisch: het gat tussen de ‘haves’ en de ‘have nots’ groeit snel. En de derde crisis ligt op spiritueel niveau. Heel veel mensen leven en werken naar de verwachting van anderen. Ze worden elke week afgerekend op KPI’s. De jongere generatie kan daar niet mee omgaan. Een derde deel van de mensen met een burn-out is jonger dan dertig. Ze missen de geestelijke bevrediging.”

Democratisering
De IT-sector, of breder: technologie in het algemeen, moet volgens Veltenaar een belangrijke rol spelen bij het oplossen van die drie crises. “Technologie leidt tot sociale innovaties en dat leidt weer tot democratisering van producten en diensten. Het zal nog één of twee generaties duren, maar uiteindelijk worden wij door technologie geen passieve consumenten, maar proactieve co-creators. Daarmee worden we als samenleving een derde macht, naast de overheid en de vrije markt. Je merkt dat al bij jonge mensen. Die nemen het heft in eigen hand en regelen dingen buiten de overheid en het bedrijfsleven om.”

Niet alleen grote multinationals, maar iedereen kan het verschil maken, is zijn visie. En dat kan hand in hand gaan met een gezond verdienmodel. “Achter de gedachte van ‘using business for good’ zit een model dat heel breed toepasbaar is. Ik zal een voorbeeld geven. Op het MIT (het Massachusetts Institute of Technology, waar Veltenaar aan verbonden is, red.) hebben zij de doestelling dat al onze kennis, denk aan onderzoeken en colleges, in 2020 gratis beschikbaar is voor 8 miljard mensen. Maar dat moet wel gefinancierd worden. Zij hebben besloten dat iedereen die financieel, sociaal of ecologisch waarde vernietigt MIT niet kan financieren. Shell wilde wel, maar mag dus niet. Anderen, ook overheidsinstellingen, financieren wel.”

“Maar die financiering is geen gift, ze krijgen er iets voor terug”, vervolgt hij zijn verhaal. “Ze krijgen toegang tot laatstejaars en voorlaatstejaars studenten om te vragen of ze stage willen lopen. Studenten zijn natuurlijk niets verplicht, maar toch is het een waardevolle voorsprong voor die organisaties. Bedrijven kiezen er bewust voor om MIT te financieren, omdat MIT niet alleen een missie heeft, maar ook op een missie is. Door te financieren dragen ze bij aan de democratisering van kennis en onderwijs. En daar krijgen ze later loyale medewerkers, die trots zijn op het bedrijf waarvoor ze werken, voor terug. En ook loyale klanten.”

Lampjes
Maar is die visie ook toepasbaar door kleinere bedrijven? Veltenaar vindt van wel. Hij komt met nog een voorbeeld: de Nederlandse startup WakaWaka. “Ze ontdekten dat er in de wereld anderhalf miljard mensen zijn die geen licht hebben of die het met een gevaarlijke kaars of een giftig kerosinelampje moeten doen. Ze hebben het WakaWaka-lampje ontwikkeld, een LED-lamp met een klein zonnepaneeltje die zichzelf oplaadt. Van de winst op de verkoop van een lamp worden er gratis lampen weggegeven in bijvoorbeeld Afrika, Aleppo of Azië. Zo hebben ze er inmiddels ruim een miljoen verkocht of weggegeven. Daar verdienen ze een mooie boterham mee, maar ze hebben ook een aanzienlijk deel van de wereld toegang gegeven tot licht.”

“Dat is het nieuwe ondernemen, wat je bij Elon Musk heel mooi ziet. Wat Bill Gates doet, eerst veel geld verdienen en dan een deel weggeven, daar heb ik ook veel respect voor, maar het is wel een andere manier van denken. Iets goeds doen kan nu geïntegreerd worden in de business. Dat is de waar we in deze eeuw naartoe gaan.”

IQ
Het model van WakaWaka houdt volgens Veltenaar ook verband met ontwikkelingen rond Artificial Intelligence. “De verwachting is dat je in 2024 een chip kunt kopen om in een device te stoppen, die je honderd IQ-punten oplevert. Dan heb je dus de intelligentie van een mens op het gebied van patronen herkennen en informatie met elkaar in verband brengen. Richting 2050 kan die chip wellicht in je nek geplaatst worden om te integreren met je hersenen. Daardoor democratiseert IQ en verdwijnt intelligentie als een middel om beter te zijn dan anderen, met als gevolg dat we van concurreren naar co-creëren gaan. Dat is natuurlijk goed. Maar daarmee behoud je wel het probleem dat de ‘have nots’ in grote delen van de wereld die chip niet kunnen betalen en het gat met de ‘haves’ alleen maar groter wordt. Het WakaWaka-model is daarvoor de oplossing. Dat zal alleen niet gebeuren vanuit Silicon Valley, maar er moeten anderen opstaan. A.I. moet een ontwikkeling worden met een maximale maatschappelijke impact. Als ik jonge studenten spreek heb ik het gevoel dat dat ook gaat gebeuren.”

Ethiek
“Ik geloof, vanwege die democratisering van intelligentie, dat A.I. een enorme kans voor de mensheid is”, vervolgt hij. “We moeten ons daardoor gaan onderscheiden met sociale en emotionele intelligentie en door menselijke eigenschappen zoals creativiteit en empathie. Maar we moeten er wel zorgvuldig mee omgaan en zorgen dat het niet tegen ons gebruikt kan worden. Stephen Hawking waarschuwt ons niet voor niets. Hij zegt dat kunstmatige intelligentie niet per se goedaardig hoeft te zijn. Er zitten inderdaad allerlei ethische kanten aan. Ik vind dat er daarom een World Ethic Council moet komen. Niet alleen voor de toekomst van A.I., maar ook als je kijkt naar bijvoorbeeld zelfrijdende voertuigen. Stel je het scenario voor dat een auto doorheeft dat een aanrijding op een kruising onvermijdelijk is. Hij kan kiezen om een jong meisje aan te rijden dat nog een jaar te leven heeft omdat ze ernstig ziek is, of een oudere professor die nog elke week college geeft. De auto heeft al die informatie en maakt de keuze. Moeten wij die keuzes aan Tesla, Volkswagen of Mercedes overlaten? Ik vind van niet. En zelfs niet aan de overheid.”

Uiteindelijk draait het allemaal om data, weet Veltenaar. “Nu heb je het Internet of Things, met bijvoorbeeld ook auto’s die vol zitten met sensoren. In het volgende decennium heb ik zelf waarschijnlijk sensoren óp mijn lijf om mijn gezondheid in de gaten te houden, en ín mijn lijf om te voorkomen dat ik ziek wordt. De data die daaruit komen kunnen ingezet worden voor de ontwikkeling van A.I., maar zijn ook voor andere partijen interessant. Als burger zijn we dan de grootste producent van data en dat geeft ons een machtspositie. Geven we die data weg aan bedrijven als Google en Amazon? Ik denk dat de kritische samenleving van de toekomst dat niet gaat doen.”
   
Leuker
“IT komt in het hart van de samenleving en dus ook van elk bedrijf”, sluit Veltenaar af. “Het wordt de basis voor ons welzijn en onze welvaart. Wie een formule weet te vinden om technologie in te zetten voor een groter maatschappelijk nut kan er veel geld mee verdienen, de wereld mee verbeteren en er loyale medewerkers en klanten mee creëren. Leuker kan het voor de IT niet worden. Maar het zal dan geen speeltje van de CIO meer zijn.”

Ruud Veltenaar is filosoof en trendwatcher. Als spreker over technologie is hij veelgevraagd (250 lezingen per jaar) en gewaardeerd (9,1 als gemiddelde beoordeling). Is bijzonder hoogleraar, gastdocent of spreker op o.a. London Business School, IBO Business School, MIT, Nyenrode, INSEAD, UvA, VU, TUe, Universiteit Twente, Universiteit Utrecht en IMD.

Op 17 mei spreekt hij bij het event ‘The Future of Business Technology’ van Dutch IT-channel.

Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024 Trend Micro BW BN week 10-11-13-14-2024
Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024