Redactie - 14 februari 2018

Rente blijft nog lang laag

Ik zou wel eens willen weten, waarom blijft de rente zo laag? Misschien om de vrede te bewaren. Of ons allen een crisis te besparen. Maar misschien ook zijn al onze schulden te hoog. Daarom blijft de rente zo laag.

Grote beleggers in obligaties verwachten dat de al dertig jaar aanhoudende lage rente de komende jaren doorgaat omdat de economische groei en de inflatie bescheiden zijn. Zij voorzien evenmin grote schokken, behalve vanuit de geopolitiek. Het FD speculeert op een rentestijging.

De vorige twee blogs gingen over de groeiende kloof tussen rijk en arm en of – in Nederland – een basisinkomen een bijdrage kan leveren aan de verkleining ervan. De rente, dat is de prijs van het geld, kan daaraan ook een bijdrage leveren. Immers, spaargeld hoort rente te dragen. Dat is nu niet zo. Om je geld bij de bank te stallen moet je tegenwoordig rente betalen. Kortom: de economie is nog steeds ontaard. Maar een hogere rente slecht de beurskoersen waardoor de kloof tussen sparen en beleggen kleiner wordt.

Rente is het vreemdste en belangrijkste product dat de wereld kent. Het is de prijs van geld. Maar rente is niet onderhevig aan de markt, zoals bij brood of huizen. De rentestand wordt bepaald door bestuurders van de belangrijkste Centrale Banken van de VS, EU, Japan en China die weer benoemd worden door de regeerders van die landen.

In een democratie zoals Nederland bepaalt uiteindelijk de kiezer wie namens de Staat DNB bestuurt en daarom een minimale inspraak heeft in de rente zoals het bestuur van de Europese Centrale Bank die bepaalt. Behalve in het stemhokje hebben u en ik niks over de rente te zeggen. Maar de volle democratie is wereldwijd in recessie, slechts toebedeeld aan 5% van de wereldbevolking, zodat in veel landen de rentestand autoritair wordt opgelegd.

Zakenvriend Ad Nederlof van Vanad denkt dat de giga-staatsschulden de oorzaak zijn van de lage rente. “Die schulden zijn extreem hoog. Als de rente naar 8% stijgt dan zitten we weer in de volgende crisis. Japan haar schuld is bijna 1 1/2 keer bnp. Dan moet er enorm bezuinigd worden om alleen al die rente te betalen’, zegt hij.Ook landen als Italië en de VS kunnen niet zonder een extreem lage rente.

Ik denk dat de rente laag blijft vanwege de Brexit, nationalisme van Trump en in de EU. De rente is en blijft zo laag omdat de economische en financiële macht verschuift van west naar oost, omdat automatisering werk vernielt en rijken steeds rijker worden, omdat kostbaar nationalisme en protectie opkomt, omdat meer dan de helft van de Amerikanen geen pensioen heeft opgebouwd, omdat de financiële schuld van alle mensen in de wereld alleen maar toeneem, terwijl het klimaat zo vernietigd wordt dat zeeën straten overstromen.

De Centrale Bankiers financieren al 10 jaar met meer schuld zogenaamde economische groei en hopen daarmee een nieuwe crisis uit te kunnen stellen. Zij accommoderen met de laagste rente de rijken en de groeiende kloof tussen rijk en arm. Uiteindelijk moeten de schulden afgelost worden tot een redelijke balans. Zover is het nog lang niet. De kern is dat volken leiders kiezen die schulden afbouwen en het milieu herstellen. En daarbij de rijkste aanspreken en de armste sparen.

Door: Adriaan Meij, AME Research BV, www.ame.nl

Hieronder volgen nadere gedachten rondom de rentestand.

De rekening wordt ooit betaald
Sinds de top in 1980 is de rente steeds verder gedaald tot vrijwel nul nu. Dat is al 30 jaar zo. Economen doen hun best het te verklaren uit de opkomst van vrijheid, vrijhandel, globalisering en kapitalisme. In ieder geval kan de individuele Nederlander, of Nederlandse ondernemer, of zelfs de Nederlandse Staat er niets kan doen.

Welke richting kiest de rente de komende vijf jaar? Ik denk dat de rente wel wat schommelt, maar laag blijft, tussen de -1 en 3 procent. Soms wat negatief, soms wat hoger. Voor een deel is deze opvatting gevoelsmatig, voor een deel gebaseerd op verzamelde en ontwikkelde kennis en inzichten. Ik denk dat omdat:

  1. De politieke moed voor herstructureringen tekortschiet
  2. Globalisering en informatisering concurrentie sterk bevorderen en daarmee groei afremmen
  3. Staatsschulden sinds de financiële crisis alleen maar zijn toegenomen en een hogere rente tot een nieuwe recessie zou leiden.

Feitelijk is in de EU en Japan de rente al negatief: banken betalen om overtollig geld bij de centrale banken te stallen. Doel daarvan is om banken te stimuleren meer geld aan consumenten en bedrijven uit te lenen, maar banken nemen geen risico meer nu hun aandeelhouders opdraaien voor een deconfiture in plaats van de burger.

Het lijkt erop dat het goed gaat met de economie in de wereld. Experts vertellen over de komst van ’Goudlokje’. Iedereen krijgt het beter, wereldwijd. In zekere zin is dat – in Nederland – zo, maar schijn bedriegt. Meer dan ooit zijn we onderdeel geworden van een economie die we niet meer in eigen hand hebben, waar andere actoren over beslissen, in de EU en wereldwijd. Wat er financieel- en sociaaleconomisch gebeurt hangt niet meer af van besluiten in het Nederlandse Parlement, maar van besluiten door regeringen en centrale banken van de EU, VS, Japan en China. Cybercrime en de rente zijn twee van de heel moeilijk in te prijzen bedrijfsrisico.

Intussen remmen de centrale banken van de EU, USA en Engeland het pompen van geld in hun economieën wel af. Maar hard gaat het niet. De Bank van Japan en de Zwitserse Centrale Bank gaan er mee door.De bekende econoom Nouriel Roubini, die de grote crisis van 2008 zo goed voorspelde, heeft vier opties voor duurzamer economische groei:

  1. Geld in economie pompen en krediet goedkoop maken. Maar dan worden de schulden van de Centrale Banken steeds groter en dat is niet zonder risico.
  2. Spaarders en banken renteboetes opleggen, maar die geven ze door aan hun klanten
  3. De doel inflatie opvoeren van 2 tot 4%. De FED onderzoek dat. Het kan het rente-evenwicht naar 5-6% brengen, weg van de huidige laagte. Maar de Centrale Banken halen de inflatiedoelstelling van 2% nu al niet en moeten dan nog verdergaande maatregelen treffen. Bovendien kan het gemakkelijk uit de hand lopen zoals eind jaren zeventig toen de inflatie opliep tot 15%.
  4. Centrale Banken kunnen het inflatiedoel ook verlagen naar 0%, zoals de Bank voor Internationale Betalingen adviseert. Dat kan leiden tot schuld deflatie en bankroet.

Als de volgende recessie toeslaat, zegt Roubini, zoeken de banken weer hun heil in onconventionele maatregelen zoals sinds 2007/2008 is gebeurd. Ze blijven ermee doorgaan en daarmee blijft ook de lage rente. Roubini onderscheidt hij drie scenario’s voor de komende drie tot vier jaar:

  1. In het optimistische scenario ziet hij de bepalende economieën van de EU, Japan, de VS en China goeie structurele maatregelen nemen en kwetsbare punten bestrijden. Dan kan de groei terugkeren. Hierbij blijven rente en inflatie laag.
  2. Het kan evengoed misgaan. Als de Chinezen doorgaan met overcapaciteit en nog meer schulden, de EU desintegreert en Japan vrijhandel afwijst. Of als Trump de rijken blijft versieren, handel beschermt en migratie stopt, oorlog met Noord-Korea ontbrandt en staatschulden oplopen. Ook dan blijft de rente laag, zoals in elke oorlog.
  3. Het derde scenario moddert tussen het eerste en tweede in en stelt de nieuwe crisis alleen maar verder uit. China voorkomt een harde landing maar pakt de overcapaciteit en schulden niet echt aan. De EU zet niet door in integratie, Japan zet vrijhandel onvoldoende door, in de VS neemt de ongelijkheid verder toe. Het wordt een tijdperk van instabiele onevenwichtigheid dat serieuze schade aan de wereldeconomie kan aantreffen. Met lage rente.



Belangrijk voor de rentestand is ook of Trump ‘America First’ werkelijk doorzet, handelsovereenkomsten afbreekt, protectionisme doorvoert en een einde maakt aan een beleid van vrijheid, marktwerking, redelijkheid, globalisering en de rechten van de mens. Trump maakt de wereld bang, in plaats van met de wereld samen te werken. Intussen is er wel opwaartse druk op de Amerikaanse staatsleningen van 10 jaar die sinds september met 0,6% zijn gestegen tot 2,73% dinsdag en het hoogste rendement in 4 jaar boeken. Ook donderdag steeg de rente hierop verder.

Lagere belastingen en Trump´s investeringsplan dat de staatsschuld opvoert kan voor meer inflatie en hogere rente zorgen. De FED zou dit jaar in drie stappen de rente opvoeren en ook de ECB zou in september zijn opkoopprogramma van obligaties willen stoppen. Ook de Europese rente staat onder oplopende druk. De aandelenmarkten begonnen dit jaar met een forse spurt omhoog, die dinsdag abrupt stagneerde. Maar dit zijn marginale verschuivingen zonder kans op een trendbreuk.

Intussen leiden de belastingplannen van Trump, die de rijken spekken, tot een stijging van de staatsschuld van 77% naar 91% van het Amerikaanse BBP in 2027, maar feitelijk naar 118% omdat de VS heel wat schulden niet meerekent. Ooit moeten die schulden afgelost worden en als de rente zou stijgen wordt dat alleen maar moeilijker.

Ik denk dat de verschuiving van de economische groei van de rijke naar de Aziatische en ontwikkelingslanden en daardoor de sterke toeneming van marktconcurrentie een belangrijke factor is in het steeds lager worden en nog lang laag blijven van de rentestanden. De concurrentiepositie van de opkomende landen is te sterk voor de EU en de VS. Daar komt bij dat er wereldwijd nauwelijks projecties zijn voor een hogere economische groei, meer handel en hogere grondstoffenprijzen.

Ook de Brexit drukt de rente. Uit een nieuw intern Brits rapport blijkt dat de Britse economie de komende vijftien jaar 5% minder groei laat zien als er een ruim vrijhandelsverdrag komt, 8% minder groei als er geen handelsdeal komt en 2% minder groei in het geval van een softe brexit, waarbij het Verenigd Koninkrijk toegang behoudt tot de interne markt van de EU door lidmaatschap van de Europese Economische Ruimte. Samengevat kun je zeggen dat het sterk toenemende nationalisme zijn prijs heeft.

De rente kan pas weer omhoog als er meer schulden zijn afgelost.. Dat vergt bezsuinigingen door overheden die het volk raken. Precies daarom steekt nationalisme de kop op, ook al kost dat veel economische groei. Daarbij zijn de EU, VS en Japan democratieën waarin uiteindelijk de kiezers beslissen over welke regeringen er komen. Dat is in China niet zo. Daar is maar een politieke partij, daar heerst een dictatuur. Niet alleen Amerikaans protectionisme, maar ook de aankomende Brexit leidt per saldo tot verzwakking van de wereldeconomie en daarmee tot aanhoudende lage rente.

We hebben in alle landen burgers nodig die verstandige bestuurders kiezen. Niet van die lieden die gas oogsten en aardbevingen veroorzaken. Maar uit de Democratie Index van The Economist blijkt dat maar 5% van de wereldbevolking leeft onder een ´volledige democratie´ en dat de democratie een recessie doormaakt. Dit beïnvloedt misschien ook de keuzen die de leiders maken ten aan zien van de rentestand.Een derde leeft onder een autoritair regime, met name in China. Noorwegen is het meest democratisch met een cijfer van 9,87 uit 10. Nederland zakte van 9,53 in 2008 naar 8,89 in 2017.

Het lijkt erop dat de financiële markten permanent op topniveau draaien waarbij prijscorrecties (crises) steeds worden gecorrigeerd door fiscale en monetaire politiek van regeringen en centrale banken. De economie kan niet meer stuk. Het is eenzelfde euforie of irrationele exuberantie als eind jaren negentig toen het internet opkwam. Nu werken de voordelen van de informatietechnologie door in vrijwel alle sectoren van de wereldeconomie waardoor het lijkt op een gesynchroniseerd globaal herstel, waar veel mensen zich niettemin van afkeren.

Maar de Centrale Banken zijn tien jaar na de crisis nog steeds bezig met noodmaatregelen om een nieuwe crisis uit te stellen. Centrale Bankiers zijn in hun rentebeleid niet meer zelfstandig en onafhankelijk maar in de greep geraakt van de financiële machten, de concerns en grote beleggers.

Intussen staat de particuliere sector er zwak voor in het vergrijzende Amerika. Volgens het ministerie van Sociale Zaken heeft 34% van de Amerikanen geen besparingen voor een pensioen en 21% heeft minder dan $10.000 per jaar. Meer dan de helft van de Amerikanen heeft dus geen eigen oudedagsvoorziening.

De Amerikaanse babyboomers hebben gemiddeld $263.000 gespaard, minder dan de helft van wat zij zeggen nodig te hebben. Volgens andere bronnen gaat meer dan de helft van de Amerikanen failliet met pensioen. Dit drama gaat de economie en de financiële markten steeds erger affecteren. Sociale zekerheid wordt steeds belangrijker en de overheid kan het steeds minder gemakkelijk betalen, laat staan dat hele volksstammen niet meer mee kunnen doen aan de flamboyante beurzen.

Het idee is dat de hoogte van de schuld er niet meer toe doet zolang de rente maar laag blijft en de centrale bankiers houden de rente laag. De rentepolitiek van FED en ECB leidde tot negatieve rente en een sterke stijging van de schulden sinds de financiële crisis. Schuld is ook riskant. Schuld neemt van besparingen en productieve investeringen omdat er rente betaald moet worden. Elke extra euro schuld remt het rendement af. Uiteindelijk moet de rekening betaald worden.

Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024 Trend Micro BW BN week 10-11-13-14-2024
Copaco | BW 25 maart tm 31 maart 2024