CIO-interview: 'ICT cruciaal in LUMC'

De geschiedenis van de automatisering van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) gaat terug tot het begin van de jaren zeventig, toen een voor die tijd zeer vooruitstrevend ziekenhuisinformatiesysteem werd ontwikkeld. Sinds die tijd heeft IT altijd een sleutelrol gespeeld bij de activiteiten van het LUMC. Executive People sprak hierover met CIO Karel van Lambalgen, tevens lid van de Raad van Advies van de Strategie Summit CIO van VNU  Exhibitions.

“Het LUMC is geen gewoon ziekenhuis,” begin CIO Karel van Lambalgen het gesprek. Als universitair medisch centrum is de missie van het LUMC om kennis over zorg te ontwikkelen. “We houden ons bezig met onderwijs, onderzoek, en patiëntenzorg. Die drie-eenheid maakt het LUMC anders dan een regulier ziekenhuis. De verantwoordelijkheid voor die kerntaken is over de hele organisatie verdeeld. Veel mensen, zoals de afdelingshoofden, hebben met al die aspecten te maken. Dat leidt wel eens tot tegenstrijdigheden. Want in de zorg mag niets tenzij we het toestaan, en bij research moet alles kunnen, tenzij het verboden is.“

ICT speelt bij die drie kerntaken, inclusief de bedrijfsvoering, een cruciale rol. De geschiedenis van de automatisering in het LUMC gaat al enige tijd terug. Het Leidse academisch centrum was in 1972 een van de voorlopers in het ontwikkelen van een ziekenhuisinformatiesysteem. Dit is opgezet in samenwerking met zes andere academische ziekenhuizen.

Het omvatte de volledige ondersteuning van het zorgproces, en was daarmee een lokale variant van het huidige elektronisch patiëntendossier. Een van de bijzonderheden daarvan was dat de verantwoordelijk hoogleraar een achtergrond had bij Philips, en hij daardoor gekozen heeft voor de mini-computer omdat een mainframe destijds te zwaar was voor een organisatie als een ziekenhuis. Later is de oplossing gepoort naar een serveromgeving. Tot 2011 is dit systeem nog volop in gebruik geweest.

Inhoudelijke visie

Van Lambalgen: “Tegen die tijd voldeed het systeem niet meer aan de eisen die aan ICT werden gesteld, omdat het niet meer alleen gaat om administratieve, maar ook inhoudelijke ondersteuning in de zorg.” Samen met het UMC Utrecht is het LUMC op zoek gegaan naar en nieuwe oplossing. “Op basis van een inhoudelijke visie is gezocht naar een product om daar invulling aan te geven. De specificaties daarvoor waren aangeleverd door enkele honderden medewerkers, circa tien procent van het totale personeelsbestand. En met een big bang zijn we overgegaan op het nieuwe systeem.” Na een Europese aanbesteding is één oplossing gekozen voor beide medische centra, een systeem van Chipsoft.

“We zijn nog niet honderd procent papierloos in het zorgproces, maar we zitten al wel boven de 99 procent. In de Himss-benchmark zitten we nu op niveau 6, van de zeven mogelijke niveaus. We zijn in ieder geval niet meer afhankelijk van papier. Dankzij de automatisering is de kwaliteit van de zorg aanzienlijk vergroot. Uiteraard zijn we voortdurend bezig met verbetering, de wereld staat niet stil, nieuwe zorgtrajecten vragen om nieuwe technologie.”

Essentiële taak

“Een belangrijke rol die ik heb, is die van informatiemanager. We hebben vier divisies binnen het LUMC, elk met een informatiemanager die de vraag vanuit die divisie stuurt. Daarnaast zijn er informatiemanagers die verantwoordelijk zijn voor de proceskant, vanuit bijvoorbeeld zorg en onderwijs. Zij bepalen met elkaar wat er met IT moet worden gedaan, vanuit de vraagkant. Uiteraard is de vraag naar ondersteuning met ICT groter dan wat we kunnen leveren, en ook de verandercapaciteit van een organisatie is begrensd, dus prioriteren is een essentiële taak. Dit betekent keuzes maken en keuzes verdedigen.”

“In praktijk ben ik zelf veel bezig met zaken als informatiebeveiliging, privacy en strategievorming. Het allerbelangrijkste voor mij persoonlijk is om te zorgen dat ik een goed team heb. Het is te veel voor één persoon. Dus coaching van het MT om ervoor te zorgen dat ze integraal naar deze zaken kijken, is voor mij als CIO een essentiële taak.”

Zorg is de meest zichtbare en omvangrijke taak, maar onderzoek is zeker zo belangrijk. “Ook daar gaat gebruik van computers al decennia terug, en dat is enorm gegroeid. Het rekencentrum is voor een belangrijk deel voor onderzoek, en een deel daarvan gaat via de cloud en in samenwerking met andere instellingen. Daarom is daar de communicatie-infrastructuur een kritisch onderdeel. Het Directoraat ICT ondersteunt onderzoek met infrastructuur om het onderzoek te kunnen uitvoeren. Het lab is voor een groot deel een in silicon-lab, de onderzoekers weten zeker zoveel van ICT, bijvoorbeeld over big data, als de afdeling ICT. Wij faciliteren hen.”

“Er is geen afdeling meer die geen gebruik maakt van beeld, en daar zijn buitengewoon geavanceerde oplossingen voor nodig. Die worden deels in eigen huis ontwikkeld. De hoeveelheden data en de benodigde verwerkingskracht groeit al decennia exponentieel. Beveiliging en voldoen aan privacyregels is de verantwoordelijkheid van het Directoraat ICT. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat medische gegevens geanonimiseerd naar de onderzoeksafdeling gaat.”

Moeilijk thema

Bij onderwijs is de administratieve ondersteuning belangrijk; een deel daarvan valt onder de Universiteit Leiden. Specifieke zaken als het organiseren van de coschappen en de medische specialisatie vallen wel onder het LUMC. Daarnaast loopt het LUMC voorop op het gebied van e-learning. De afdeling ICT koppelt de inhoudelijke kennis in de organisatie aan de technische behoeften.

“ Beveiliging is een essentieel onderdeel van ICT. Dat kan een moeilijk thema zijn. Mensen werken in de zorg om voor andere mensen te zorgen, vanuit een vertrouwensrelatie. Beveiliging gaat helaas uit van wantrouwen. Dat is niet de manier om met zorg bezig te zijn. Het is dus zaak die twee uitgangspunten op de juiste manier te combineren. Overigens is informatiebeveiliging geen ICT-verantwoordelijkheid, maar een organisatiebrede verantwoordelijkheid. De techniek faciliteert een gedeelte, maar er spelen zeer veel zaken op dat gebied. Dat alles bespreken we in een commissie Informatiebeveiliging.”

Een trend als BYOD speelt vooral bij het onderzoek, bij de mensen die worden betaald om de grenzen op te zoeken. “In de zorg speelt dat minder, het is zelfs zo dat we bewust geen tablets gebruiken. We hebben van alles geprobeerd, maar in de zorg blijken kleine computers op wieltjes het best te voldoen, zowel praktisch als wat betref de technische specificaties.”

E-health

'E-health' is volgens Van Lambalgen een belangrijke ontwikkeling met grote gevolgen voor de toekomst. “Patiënten worden steeds intensiever betrokken bij hun eigen zorgproces. Ze kunnen hun eigen gegevens bekijken, het verslag van een consult nalezen. Wij zien dat patiënten als voorbereiding op een bezoek veel van het administratieve werk kunnen verrichten, zoals het invullen van vragenlijsten. Dat hoeft een dokter dus niet meer tijdens het bezoek te doen; hij kan puur inhoudelijk op de materie ingaan. Zo gaat een heel andere dialoog plaatsvinden. Technisch kan er al heel veel, iedereen wil het ook, maar het vraagt wel om een andere instelling.”

“In de verdere toekomst zal een rol gaan spelen dat gezonde burgers zich met hun gezondheid gaan bezighouden met behulp van apparatuur die gegevens over hun lichaam vastlegt. En als zij ziek worden, zijn ze inmiddels gewend om gegevens vast te leggen. Ik verwacht een beweging waarbij e-health meer zal worden ingezet, omdat de manier waarop mensen omgaan met technologie verandert. Want waarom zou je voor een herhaalconsult terugkomen als een dokter op afstand de gegevens kan zien? Het moet natuurlijk wel betaald worden, dus dat betekent ook dat bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen daar op een andere manier mee moeten omgaan.”

Door Marco van der Hoeven